Xét nghiệm Patch test trong chẩn đoán viêm da tiếp xúc

1. Viêm da tiếp xúc

1.1 Định nghĩa

Viêm da tiếp xúc là phản ứng viêm da do tương tác giữa da và tác nhân bên ngoài. Đó là một phản ứng của cơ thể trước các yếu tố lạ gây dị ứng. Dựa vào cơ chế gây bệnh, người ta chia viêm da tiếp xúc làm hai loại: dị ứng và kích ứng.

Viêm da tiếp xúc kích ứng (phản ứng viêm do tiếp xúc với chất kích ứng) thường do các chất kiềm, axit và do các loại côn trùng mang nhiều độc tính gây nên. Chúng gây viêm da không thông qua phản ứng miễn dịch của cơ thể. Viêm da loại này thường chiếm 80%.

Viêm da do tiếp xúc dị ứng chỉ xảy ra ở một số người có cơ địa dị ứng. Các dị nguyên gây bệnh phải thông qua phản ứng miễn dịch của cơ thể. Đây là kiểu dị ứng chậm - dị ứng thông qua trung gian tế bào. Viêm da tiếp xúc dị ứng thường chiếm 20%.

1.2 Biểu hiện của viêm da tiếp xúc

Khi da tiếp xúc với các chất gây kích ứng, trên da sẽ xuất hiện các hiện tượng như: cảm giác châm chích, rát bỏng, da khô, căng, rát. Nặng hơn là da đỏ, phù nề, sau đó nổi mụn nước, phỏng nước, có thể bị trợt, loét. Nhiều phụ nữ phải tiếp xúc với các chất kích ứng như nước rửa bát, xà phòng… khi làm công việc nội trợ da thường bị nứt nẻ, đỏ da, bóc vẩy, viêm da bàn tay.

Trường hợp viêm da tiếp xúc dị ứng xảy ra với người đã có tiếp xúc với dị nguyên trước đó, lúc đầu không gây ra triệu chứng, triệu chứng xuất hiện sớm nhất sau khi xuất hiện với khoảng 48-72 giờ. Viêm da tiếp xúc dị ứng xảy ra ở những người đã có tiếp xúc với dị nguyên trước đó có thể vài tuần, vài tháng, hoặc thậm chí vài năm. Mới đầu người bệnh sẽ thấy ngứa, sau đó da đỏ lên, phù nề. Trên nền da đỏ lấm tấm các mụn nước nhỏ như đầu đinh ghim. Mụn nước bị vỡ, tiết dịch, dễ bội nhiễm vi khuẩn, tạo thành mụn mủ. Bệnh giảm vào kỳ nghỉ hoặc cuối tuần thì thường do nghề nghiệp, còn nếu tái phát vào cuối tuần thường liên quan thói quen hoặc dị nguyên môi trường.

2. Xét nghiệm Patch Test

Patch test: là kỹ thuật sử dụng các dị nguyên áp lên da, đọc kết quả sau 48 - 96 giờ so với chứng âm.

Vai trò của Patch test: nhằm phát hiện ra các dị nguyên gây ra viêm da tiếp xúc.

Xét nghiệm này sử dụng các miếng dán có chứa dị nguyên áp lên vùng da lành, mỗi dị nguyên một vị trí (hình 1a). Sau 48 giờ hoặc 96 giờ, nếu một đáp ứng miễn dịch nhìn thấy hình thành một vết đỏ, mày đay thì có thể kết luận là bệnh nhân đó mẫn cảm với dị nguyên đã thử (hình 1b). Dị nguyên là chất có thể gây dị ứng cho da. Các chất này có ở trong thuốc, trong hóa mỹ phẩm và trong các ngành công nghiệp như: thuộc da, thuốc lá, cao su và các ngành công nghiệp khác.

Hình 1: Thực hiện kỹ thuật Patch test

Đọc kết quả:

Phản ứng được cho là âm tính khi vùng da tiếp xúc với miếng dán bị kích ứng xuất hiện những mụn đỏ (hình 2a), vùng da bị đổi màu (hình 2b).

Phản ứng dương tính yếu (+) khi xuất hiện những mảng màu hồng hoặc đỏ trên vùng da thử nghiệm (hình 3a), phản ứng dương tính mạnh (++ hoặc +++) khi xuất hiện những mụn nước hoặc vết loét (hình 3b,3c).

  1. Phản ứng âm tính với Patch test

Hình 2: Phản ứng âm tính với Patch test

  1. Phản ứng dương tính với Patch test

Hình 3: Phản ứng dương tính với Patch test

ThS. Đỗ Thị Phượng Linh

Tài liệu tham khảo:

1. https://www.masterpiece.dk/UploadetFiles/11834/36/PATCH_TEST_allergy_test.pdf

2. http://dermnetnz.org/procedures/patch-tests.html