NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ VACCINE COVID-19

  1. Có vaccine COVID-19 không?

Hiện tại vẫn chưa có nhiều loại vaccine COVID-19 tiềm năng đang được nghiên cứu và một số kết quả thử nghiệm lâm sàng có thể được báo cáo vào cuối năm nay. Nếu được chứng minh là an toàn và hiệu quả, vaccine đó phải được các cơ quan quản lý quốc gia phê duyệt, được sản xuất và phân phối theo những tiêu chuẩn cao nhất. Hiện WHO đang làm việc với các đối tác trên khắp thế giới để hỗ trợ điều phối các bước chính trong quá trình này. Một khi đã có vaccine an toàn và hiệu quả, WHO sẽ nỗ lực tạo điều kiện sử dụng vaccine cho hàng tỉ người một cách công bằng.

  1. Khi nào vaccine COVID-19 sẽ sẵn sàng cho việc phân phối?

Chúng ta vẫn chưa biết khi nào vaccine COVID-19 sẽ sẵn sàng cho việc phân phối, nhưng theo ước tính vaccine có thể được phân phối vào khoảng đầu đến giữa năm 2021. Trước khi đưa ra thị trường, vaccine phải đạt được những đầu ra quan trọng như sau:

  • Vaccine phải được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong các thử nghiệm lâm sàng lớn (giai đoạn III). Nhiều loại vaccine COVID-19 tiềm năng đang được nghiên cứu và một số kết quả thử nghiệm lâm sàng lớn có thể được báo cáo vào cuối năm 2020 hoặc đầu năm 2021.

  • Cần phải có một loạt các đánh giá độc lập về tính hiệu quả và bằng chứng an toàn, bao gồm cả việc xem xét và phê duyệt theo quy định tại quốc gia sản xuất vaccine, trước khi WHO xem xét chất lượng sản phẩm vaccine đó. Một phần của quá trình này cũng liên quan đến Ủy ban Cố vấn Toàn cầu về An toàn vaccine.

  • Một nhóm chuyên gia bên ngoài do WHO triệu tập, gọi là SAGE, sẽ phân tích kết quả từ các thử nghiệm lâm sàng và cùng với bằng chứng về bệnh, nhóm tuổi bị ảnh hưởng, các yếu tố nguy cơ mắc bệnh và các thông tin khác, từ đó khuyến nghị liệu có nên sử dụng các loại vaccine hay không và sử dụng chúng như thế nào. Các quan chức ở từng quốc gia sẽ quyết định việc có phê duyệt vaccine cho quốc gia mình hay không và phát triển các chính sách về việc sử dụng vaccine dựa trên các khuyến nghị của WHO.

  • Các loại vaccine phải được sản xuất với số lượng lớn, đây sẽ là một thách thức lớn và chưa từng có - trong khi vẫn tiếp tục sản xuất tất cả các loại vaccine thông thường khác.

  • Bước cuối cùng, vaccine sẽ được phân phối thông qua một quy trình hậu cần phức tạp, với việc quản lý kho và kiểm soát nhiệt độ nghiêm ngặt.

WHO đang làm việc với các đối tác trên toàn thế giới để đẩy nhanh từng bước của quá trình này, đồng thời đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn cao nhất.

  1. Khả năng phát triển vaccine COVID-19 an toàn, hiệu quả như thế nào?

Một cách thận trọng, WHO cho rằng vaccine COVID-19 an toàn và hiệu quả sẽ được phát triển một cách thành công. Một hệ thống vaccine tiềm năng đang được phát triển mạnh mẽ và một số vaccine đã tiến tới những thử nghiệm lâm sàng lớn (giai đoạn III) dựa trên dữ liệu hứa hẹn ban đầu.

Nhưng hiện tại, chúng ta không thể chắc chắn liệu vaccine COVID-19 có sẵn hay không. Đó là lý do tại sao chúng ta không được dựa vào một loại vaccine trong tương lai để chống lại đại dịch này - chúng ta phải sử dụng tất cả các can thiệp đã có sẵn, chẳng hạn như xét nghiệm, theo dõi tiếp xúc, giữ khoảng cách và đeo khẩu trang.

  1. Vaccine COVID-19 có thể nhanh chóng ngăn chặn đại dịch như thế nào?

Tác động của vaccine COVID-19 đối với đại dịch sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố. Các yếu tố bao gồm như hiệu quả của vaccine; việc phê duyệt, sản xuất và phân phối nhanh như thế nào; và có bao nhiêu người được chủng ngừa.

Hầu hết các nhà khoa học dự đoán rằng, giống như hầu hết các loại vaccine khác, vaccine COVID-19 sẽ không hiệu quả 100%. WHO đang nỗ lực để đảm bảo rằng bất kỳ loại vaccine COVID-19 nào đã được phê duyệt đều có tính hiệu quả nhất và có thể tác động lớn nhất đến đại dịch.

  1. Những loại vaccine COVID-19 nào đang được phát triển? Chúng sẽ hoạt động như thế nào?

Các nhà khoa học trên thế giới đang phát triển nhiều loại vaccine COVID-19 tiềm năng. Tất cả các loại vaccine này đều được thiết kế để kích hoạt hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận biết và ngăn chặn virus gây bệnh COVID-19 một cách an toàn.

Một số loại vaccine COVID-19 tiềm năng khác nhau đang được phát triển, bao gồm:

  • Vaccine bất hoạt hoặc giảm độc lực, sử dụng một dạng virus đã bị bất hoạt hoặc suy yếu tuy không gây bệnh, nhưng vẫn tạo ra phản ứng miễn dịch.

  • Vaccine tiểu đơn vị, sử dụng các mảnh protein hoặc vỏ protein vô hại giống với COVID-19 để tạo ra phản ứng miễn dịch một cách an toàn.

  • Vaccine vector virus, sử dụng virus đã được biến đổi gen để không thể gây bệnh, nhưng tạo ra các protein coronavirus để tạo ra phản ứng miễn dịch một cách an toàn.

  • Vaccine RNA và DNA, một phương pháp tiên tiến sử dụng RNA hoặc DNA đã được biến đổi gen để tạo ra một loại protein tự nó thúc đẩy phản ứng miễn dịch một cách an toàn.

  1. Làm thế nào để biết liệu vaccine COVID-19 có an toàn hay không?

Có nhiều biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt được đưa ra để đảm bảo rằng vaccine COVID-19 sẽ an toàn. Giống như tất cả các loại vaccine khác, vaccine COVID-19 phải được thông qua một quá trình thử nghiệm nghiêm ngặt, nhiều giai đoạn, bao gồm các thử nghiệm lâm sàng lớn (giai đoạn III) với sự tham gia của hàng chục nghìn người. Những ứng viên của thử nghiệm này là những người có nguy cơ cao với COVID-19, được thiết kế đặc biệt để xác định bất kỳ tác dụng phụ phổ biến nào hoặc các mối quan tâm về an toàn khác.

Nếu một thử nghiệm lâm sàng cho thấy vaccine COVID-19 là an toàn và hiệu quả, thì cần phải có một loạt các đánh giá độc lập về tính hiệu quả và bằng chứng an toàn, bao gồm cả việc xem xét và phê duyệt theo quy định tại quốc gia sản xuất vaccine, trước khi WHO xem xét chất lượng sản phẩm vaccine đó. Một phần của quá trình này cũng liên quan đến Ủy ban Cố vấn Toàn cầu về An toàn vaccine.

Một nhóm chuyên gia bên ngoài do WHO triệu tập, sẽ phân tích kết quả từ các thử nghiệm lâm sàng và cùng với bằng chứng về bệnh, nhóm tuổi bị ảnh hưởng, các yếu tố nguy cơ mắc bệnh và các thông tin khác, từ đó khuyến nghị liệu có nên sử dụng các loại vaccine hay không và sử dụng chúng như thế nào. Các quan chức ở từng quốc gia sẽ quyết định việc có phê duyệt vaccine cho quốc gia mình hay không và phát triển các chính sách về việc sử dụng vaccine dựa trên các khuyến nghị của WHO.

Sau khi vaccine COVID-19 được giới thiệu, WHO sẽ nỗ lực làm việc với các nhà sản xuất vaccine, các quan chức y tế ở mỗi quốc gia và các đối tác khác để theo dõi liên tục bất kỳ mối lo ngại nào về sự an toàn.

  1. Các loại vaccine khác có giúp bảo vệ chúng ta khỏi COVID-19 không?

Hiện tại, không có bằng chứng nào cho thấy bất kỳ loại vaccine hiện có sẽ bảo vệ chúng ta chống lại COVID-19.

Tuy nhiên, các nhà khoa học đang nghiên cứu xem liệu một số loại vaccine hiện có - chẳng hạn như vaccine Bacille Calmette-Guérin (BCG), được sử dụng để ngăn ngừa bệnh lao - cũng có hiệu quả với COVID-19. WHO sẽ đánh giá bằng chứng từ các nghiên cứu này khi có sẵn.

  1. Vaccine COVID-19 có bảo vệ lâu dài không?

Còn quá sớm để biết liệu vaccine COVID-19 có bảo vệ lâu dài không. Cần nghiên cứu bổ sung để trả lời câu hỏi này. Tuy nhiên, điều đáng khích lệ là dữ liệu hiện có cho thấy hầu hết những người phục hồi sau COVID-19 đều phát triển đáp ứng miễn dịch, điều này ít nhất góp phần vào việc bảo vệ, chống lại sự tái nhiễm - WHO vẫn đang tìm hiểu mức độ bảo vệ mạnh mẽ của biện pháp này và thời gian tồn tại của nó.

Cũng chưa rõ cần sử dụng bao nhiêu liều vaccine COVID-19. Hầu hết vaccine COVID-19 đang được thử nghiệm hiện đang sử dụng phác đồ hai liều.

Link bài viết: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answers-hub

Phạm Thị Dinh