Ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc lan rộng ở Đông Nam Á

Ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc đã lan rộng từ Campuchia sang Lào, Thái Lan và Việt Nam, nơi một nửa số bệnh nhân không được chữa khỏi bằng thuốc đặc hiệu. Các nhà khoa học cho biết một "viễn tưởng đáng sợ" về khả năng kháng thuốc có thể lây sang châu Phi. Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết những tác động có thể không nghiêm trọng như suy nghĩ ban đầu.

Sốt rét được điều trị bằng sự kết hợp giữa hai loại thuốc artemisinin và piperaquine. Sự kết hợp giữa hai loại thuốc này đã được giới thiệu ở Campuchia vào năm 2008. Nhưng vào năm 2013, các nhà khoa học đã được phát hiện các siêu kí sinh trùng thuộc dòng P falciparum đột biến nguy hiểm gọi là PfKelch13 C580Y. Đột biến ký hiệu là C580Y khiến ký sinh trùng sốt rét dễ dàng lây lan và trở nên nguy hiểm hơn. Nó cũng kháng thuốc với cả hai loại thuốc artemisinin và piperaquine, làm tăng tỷ lệ điều trị thất bại với bệnh nhân sốt rét.

Nghiên cứu mới nhất, được công bố trên tạp chí Lancet về bệnh truyền nhiễm, nghiên cứu phân tích kết quả xét nghiệm máu của bệnh nhân trên khắp Đông Nam Á. Kiểm tra ADN của ký sinh trùng cho thấy sự đề kháng của ký sinh trùng sốt rét đối với thuốc hiện tại đã lan rộng khắp Campuchia và cả ở Lào, Thái Lan và Việt Nam. Ở một số vùng, 80% ký sinh trùng sốt rét đã kháng thuốc.

BBC trích dẫn thông tin của Tiến sĩ Roberto Amato, từ Viện Wellcome Sanger "Tình trạng đề kháng của ký sinh trùng sốt rét đã lan rộng”.

Nghiên cứu thứ hai, được công bố trên cùng một tạp chí Lancet cho thấy một nửa số bệnh nhân không được chữa bằng liệu pháp điều trị tiêu chuẩn (là tất cả các yếu tố liên quan đã đưa vào quy chuẩn điều trị như là điều trị đúng người, đúng bệnh, đúng pháp đồ điều trị,…). Tuy nhiên, có những loại thuốc mới có thể áp dụng điều trị thay thế .

Giáo sư Trần Tịnh Hiền, từ Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng của Đại học Oxford, Việt Nam, cho biết: “Ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc ngày càng lan rộng cộng với sức đề kháng của con người thì bắt buộc những nhà khoa học cấp thiết phải áp dụng các phương pháp điều trị thay thế". Điều đó có thể bao gồm sử dụng các loại thuốc khác nhau kết hợp cùng với thuốc artemisinin hoặc sử dụng kết hợp ba loại thuốc để vượt qua sức đề kháng.

Các chuyên gia từ Viện Wellcome Sanger và Đại học Oxford, cho biết: Vấn đề khác là nếu sự kháng thuốc lan rộng hơn và đến Châu Phi "Chủng ký sinh kháng thuốc có khả năng lan rộng ở các vùng lãnh thổ mới và có được các đặc tính di truyền mới, nó có thể lây lan sang Châu Phi, nơi xảy ra hầu hết các trường hợp sốt rét, như kháng với chloroquine trong những năm 1980, gây ra hàng triệu ca tử vong ".

Xử lý bệnh sốt rét không chỉ đơn thuần là chọn đúng phương pháp điều trị.

Tất cả nỗ lực phòng và kiểm soát muỗi truyền bệnh không thay đổi, nhưng việc dùng pháp đồ điều trị bệnh thì sẽ thay đổi.

Các nhà nghiên cứu cho biết, phân tích di truyền của ký sinh trùng sốt rét có thể giúp các bác sĩ đi trước một bước về tình trạng kháng thuốc mới nổi để đưa ra phương pháp điều trị đúng đắn cho bệnh nhân.

Theo số liệu thống kê ở Campuchia có:

• 262.000 ca sốt rét trong năm 2008
• 36.900 ca sốt rét trong năm 2018

Trên toàn thế giới mỗi năm, có khoảng 219 triệu ca sốt rét, với triệu chứng bao gồm: Ớn lạnh từ vừa đến nặng sau đó sốt cao, vã mồ hôi, đau đầu, nôn mửa, tiêu chảy, thiếu máu, đau cơ. Nếu không điều trị bệnh kịp thời có thể dẫn đến các vấn đề về hô hấp, suy nội tạng và tử vong. Mỗi năm, cả thế giới có hơn 435.000 ca tử vong, hầu hết trong số ca tử vong là trẻ em dưới 5 tuổi.

Những phát hiện này không làm thay đổi cuộc sống hàng ngày của mọi người sống ở Tiểu vùng sông Mê Kông, Đông Nam Á.

Theo Giáo sư Sutherland của Học Viện nghiên cứu bậc cao học về sức khỏe toàn cầu thuộc Trường y học nhiệt đới và vệ sinh dịch tễ london (London School of hygiene & Tropical Medicine) cho biết: “Mặc dù, ký sinh trùng kháng thuốc đã lây lan khá rộng, nhưng nó không phải là mối đe dọa toàn cầu”. Những tác động đó không nghiêm trọng như chúng ta nghĩ.

Lược dịch: ThS. Cao Thị Hường

1. https://www.bbc.com/news/health-49017699?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/health&link_location=live-reporting-story

2. www.studyin-uk.vn/profiles/university/london-school-hygiene-tropical-medicine/

3. https://vi.wikipedia.org/wiki/Y_h%E1%BB%8Dc_thay_th%E1%BA%BF