Vắc xin phòng bệnh Sốt rét được WHO khuyến cáo sử dụng

• Hiệu quả phòng bệnh cao khi được tiêm ngay trước mùa lây truyền cao: Ở những khu vực có sự lây truyền sốt rét theo mùa cao (nơi lây truyền bệnh sốt rét phần lớn chỉ giới hạn khoảng 4-5 tháng mỗi năm), vắc-xin R21 đã được chứng minh là làm giảm 75% số ca sốt rét có triệu chứng trong vòng 12 tháng sau 3 liều tiêm đầu tiên. Liều thứ tư được tiêm một năm sau liều thứ ba sẽ giúp đảm bảo duy trì hiệu quả miễn dịch phòng bệnh. Hiệu quả cao này tương tự như kết quả nghiên cứu khác đã được chứng minh khi sử dụng RTS, S theo mùa. 
• Hiệu quả tốt khi được tiêm theo lịch trình theo độ tuổi: Vắc xin cho thấy hiệu quả tốt (66%) trong vòng 12 tháng sau 3 liều đầu tiên. Liều thứ tư một năm sau liều thứ ba vẫn duy trì hiệu quả phòng bệnh tốt.
• Tạo miễn dịch cao: Ước tính mô hình thống kê cho thấy tác động sức khỏe cộng đồng của vắc xin R21 dự kiến ​​sẽ cao ở nhiều vùng có lưu hành bệnh sốt rét, bao gồm cả những vùng có tỷ lệ lây truyền thấp.
• Hiệu quả về chi phí: Với mức giá từ 2 – 4 USD mỗi liều, hiệu quả chi phí của vắc xin R21 sẽ tương đương với các biện pháp can thiệp sốt rét được khuyến cáo khác và các vắc xin dành cho trẻ em khác.
• Điểm tương đồng của vắc xin R21 và RTS,S: Hai loại vắc xin được WHO khuyến cáo là R21 và RTS,S chưa được thử nghiệm và nghiên cứu chuyên sâu để so sánh trực tiếp. Cho đến nay không có bằng chứng nào cho thấy loại vắc xin này có hiệu quả hơn loại vắc xin kia. Việc lựa chọn loại vắc xin nào để sử dụng ở một quốc gia phải dựa trên các đặc điểm riêng của chương trình, nguồn cung cấp vắc xin và các nguồn lực cần thiết khác của mỗi quốc gia.
• Tính an toàn: Vắc xin R21 đã được chứng minh là an toàn trong các thử nghiệm lâm sàng. Cũng như các loại vắc xin mới khác, việc giám sát, theo dõi về độ an toàn và hiệu quả sẽ tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu.

Ít nhất 28 quốc gia ở Châu Phi đã có kế hoạch triển khai tiêm vắc xin sốt rét do WHO khuyến cáo như một phần của chương trình tiêm chủng quốc gia của họ. Liên minh Toàn cầu về vaccine và tiêm chủng (Global Alliance for Vaccines and Immunization-GAVI) đã phê duyệt cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để triển khai vắc xin sốt rét cho 18 quốc gia khác. Vắc xin RTS, S sẽ được triển khai ở một số quốc gia châu Phi vào đầu năm 2024 và vắc xin sốt rét R21 dự kiến ​​sẽ được cung cấp cho các quốc gia vào giữa năm 2024. Sau khi có khuyến cáo của WHO về loại vắc xin thứ 2 về phòng bệnh sốt rét R21/ Matrix-M, Ghana đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phê chuẩn loại vắc xin này do Đại học Oxford nghiên cứu và phát triển. R21/Matrix-M đã được chứng minh là có hiệu quả lên tới 80% trong một thử nghiệm được thực hiện với 400 trẻ em ở Burkina Faso, được công bố vào tháng 9/2022^[1].

Công cuộc tìm kiếm, nghiên cứu và phát triển vắc xin phòng bệnh sốt rét của nhân loại cho tới nay vẫn vô cùng nan giải, đã trải qua nhiều thập kỷ, nguyên nhân là do ký sinh trùng gây bệnh này rất phức tạp, nó có hơn 5.000 gen với rất nhiều đặc thù khác nhau (để so sánh một cách đơn giản: Như virus corona gây bệnh COVID-19 phức tạp như vậy tới nay chỉ mới ghi nhận có 12 bộ gen khác nhau), khiến các nhà khoa học bào chế vắc xin rất gian nan tìm cách khống chế. Do đó việc nghiên cứu, phát triển thành công các loại vắc xin phòng sốt rét này đã mở ra một kỷ nguyên mới, là cơ sở giúp thực hiện chiến lược loại trừ bệnh sốt rét một cách hiệu quả, bền vững, mà trước mắt là loại trừ sốt rét do P. falciparum trên phạm vi toàn cầu và đảm bảo cho các quốc gia giữ vững những thành quả đã, đang đạt được trong công tác phòng chống, loại trừ sốt rét trong giai đoạn vừa qua.

BS. Nguyễn Văn Hoàn (tổng hợp và dịch)

Nguồn tham khảo:

1. https://www.who.int/news/item/02-10-2023-who-recommends-r21-matrix-m-vaccine-for-malaria-prevention-in-updated-advice-on-immunization#:~:text=The%20R21%20vaccine%20is%20the,have%20high%20public%20health%20impact.
2. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/joim.12223
3. www.novavax.com/science-technology/vaccine-pipeline/malaria-investigational-vaccine
4. World malaria report, 2023.