Tình hình sốt rét khu vực nam bộ lâm đồng 9 tháng đầu năm 2011 và những thách thức

1. Công tác PCSR những năm qua

Sau nhiều năm thực hiện chương trình phòng chống sốt rét (PCSR), cả nước nói chung và khu vực Nam Bộ - Lâm Đồng nói riêng đã đạt được những thành tích cực kỳ to lớn.

Những mục tiêu trọng yếu của chương trình PCSR đã đạt và vượt chỉ tiêu đề ra như tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết đã giảm liên tục trong nhiều năm liền, dịch SR đã được khống chế, nhiều tỉnh không để dịch xảy ra trong nhiều năm liên tục. Khu vực có sốt rét lưu hành (SRLH) được khu trú và giảm dần theo thời gian là thành tích lớn lao mà công tác PCSR của khu vực Nam Bộ - Lâm Đồng đã đạt được trong những năm qua.

Mặc dù chúng ta đã có nhiều cố gắng trong công tác PCSR, nhưng hiện nay có các yếu tố thuận lợi cho SR có thể bùng phát trở lại đang diễn biến rất phức tạp như: thời tiết khí hậu diễn biến bất thường, sự giao lưu dân cư giữa các vùng, miền trở nên sôi động trong đó đáng ngại nhất là di dân tự do... ,vv tất cả các yếu tố trên đã gây khó khăn không nhỏ cho những người làm công tác PCSR hiện nay.

2. Tình hình sốt rét trong 9 tháng đầu năm 2011

Trong những tháng đầu năm 2011 vừa qua tình hình SR trong khu vực Nam Bộ - Lâm Đồng diễn biến hết sức phức tạp. Tuy chúng ta vẫn thực hiện các biện pháp phòng chống vẫn được thực hiện đúng như tiến độ mà kế hoạch đề ra, nhưng các chỉ số mục tiêu có nguy cơ khó hoàn thành so với kế hoạch cả năm, nếu so sánh tình hình SR khu vực 9 tháng đầu năm 2011 với cùng kỳ năm 2010 thì:

- BNSR tăng 6,21% (281 ca)

- Ký sinh trùng sốt rét tăng 25,86% (699 ca)

- Sốt rét ác tính tăng 11,11% (4 ca)

- Tỷ lệ % SRAT/BNSR tăng 4,61%

- Tử vong do sốt rét bằng năm trước 5/5 ca

- Tỷ lệ BNSR/1.000 dân tăng 1,19%

BNSR tăng chủ yếu ở một số tỉnh như: Bình Phước (tăng 439 ca), TP.HCM (tăng 72 ca), Bình Dương (tăng 49 ca), Long An (tăng 20 ca), BR- VT (tăng 14 ca), Kiên Giang (tăng 10 ca), Vĩnh Long (tăng 6 ca).

3. Nguyên nhân - Khó khăn, thách thức - Giải pháp

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình hình SR phức tạp như trên, trong đó có những nguyên nhân chủ quan và những nguyên nhân khách quan, nhưng có thể kể ra một số nguyên nhân cơ bản sau:

- Thời gian qua diễn biến thời tiết rất phức tạp, khó dự báo, điều này làm cho các điều kiện phát triển của vector truyền bệnh SR phát triển mạnh.

- Có lượng lớn dân di biến động từ những vùng SRLH nhẹ hoặc vùng không có SRLH tới vùng SRLH nặng để làm kinh tế nên dân số nguy cơ tăng lên ngoài khả năng dự báo, gây khó khăn cho công tác PCSR.

- Công tác PCSR đạt nhiều thành tích trong những năm qua, nhiều nơi tình hình SR giảm đi rõ rệt, vấn đề SR tại những nơi này không còn là chuyện nóng bỏng trong suốt 1 thời gian dài vừa qua, nên đã xuất hiện tình trạng lơ là thiếu sự hợp tác chặt chẽ của người dân trong khu vực SRLH với các cơ quan chức năng làm công tác PCSR, dẫn đến các biện pháp bảo vệ dân số nguy cơ (DSNC) bằng hóa chất không đạt kết quả như mong muốn.

- Đã có sự tác động tiêu cực từ mặt trái của cơ chế này gây ra cho hệ y tế dự phòng nói chung và lĩnh vực PCSR nói riêng dẫn đến sự xáo trộn, thuyên chuyển các cán bộ chuyên trách trong công tác PCSR dẫn đến khiến sự thiếu hụt nhân sự gây khó khăn không nhỏ cho công tác sắp xếp nhân sự ở các tuyến.

Tất cả những nguyên nhân trên đây là những khó khăn thách thức không nhỏ trong công tác PCSR thời gian tới đối với khu vực Nam Bộ - Lâm Đồng nói riêng và cả nước nói chung. Như vậy chúng ta đang phải đối mặt với nguy cơ hiện hữu SR bùng phát trở lại với quy mô và hậu quả khó lường, đe dọa đến thành quả PCSR đã đạt được trong nhiều năm qua. Khó khăn thách thức đó được đặt ra không chỉ của riêng ngành y tế, mà nó còn là khó khăn thách thức của tất cả các ban ngành liên quan, của tất cả mọi người chúng ta.

Xuất phát từ những nguyên nhân, khó khăn và thách thức trên, để giải quyết một cách toàn diện và lâu dài chúng ta cần chú ý đến nhóm giải pháp sau:

- Cần chấn chỉnh, quán triệt đội ngũ cán bộ làm công tác PCSR nâng cao cảnh giác, đề phòng tình huống diễn biến theo chiều hướng xấu của tình hình SR, tăng cường giám sát dịch tễ SR chú ý ưu tiên những điểm nóng về SR nhất là những nơi có BNSR ác tính hay tử vong do SR, nhằm phát hiện những diễn biến bất thường của SR mà có biện pháp xử lý sớm khi phát hiện vấn đề. Giám sát chặt chẽ diễn biến thời tiết và những thay đổi bất thường về vector để có biện pháp can thiệp kịp thời.

- Tích cực truyền thông, giáo dục sức khỏe đến cộng đồng dân cư ở khu vực SRLH, nhất là khu vực có nhiều nguy cơ tiềm ẩn, nhằm nâng cao ý thức tự PCSR cho nhân dân và sự hưởng ứng, hợp tác tốt của nhân dân với ngành y tế cũng như các ban ngành liên quan trong công tác PCSR nói chung.

- Quản lý tốt vấn đề di dân bằng cách kết hợp chặt chẽ giữa y tế và các ban ngành liên quan quản lý nhân khẩu, tránh bỏ xót những đối tượng nguy cơ cần được bảo vệ.

ThS.BS. Mai Anh Lợi