Một bước gần hơn trong việc ngăn chặn sự lan truyền bệnh sốt rét

Ngày 21 tháng 2 năm 2012, trên Plos Medicine đã đăng tải kết quả nghiên cứu “so sánh tác dụng của các thuốc sốt rét trên từng giai đoạn trong chu kỳ phát triển của ký sinh trùng sốt rét “ của tổ chức phi lợi nhuận Medicines for Malaria Venture (MMV).

MMV và các đối tác đã hoàn thành lần đầu tiên việc so sánh toàn bộ các thuốc sốt rét hiện có và đang thử nghiệm về đích tác động của các thuốc này trong phát triển của ký sinh trùng sốt rét (KSTSR). Kết quả này cung cấp những thông tin còn thiếu để phát triển thuốc sốt rét mới, có thể ngăn chặn sự lan truyền KSTSR từ người sang người.

Hiện tại đích tác động của đa số các thuốc sốt rét là giai đoạn trong máu của KSTSR, bởi vì đây là giai đoạn gây ra các triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên để có thể ngăn chặn sự lan truyền KSTSR, cần phải diệt được KST ở nhiều giai đoạn trong chu kỳ phát triển, cụ thể là giai đoạn hữu tính và giai đoạn phát triển trong muỗi.

Nhóm nghiên cứu đã sử dụng các loài KSTSR của người và động vật để đo lường hoạt động của các thuốc sốt rét đối với toàn bộ các giai đoạn của chu kỳ phát triển KSTSR, kể cả giai đoạn thoát roi của giao bào đực ở P. falciparum, hình thành trứng di động ở P.berghei, tạo ra nang noãn ở P.berghei và P.falciparum, và giai đoạn phát triển trong gan của P.yoelii.
Nhóm nghiên cứu đã so sánh hoạt động của từng thuốc tương ứng với mỗi bước trong mô hình thí nghiệm để xác định chính xác thuốc tác động vào giai đoạn nào. Kết quả cho thấy: các endoperoxides như OZ 439, thuốc hiện đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng giai đoạn IIa, và một 8-aminoquinoline mới, NPC-1161B, chứng tỏ khả năng ngăn chặn sự lan truyền KSTSR. Cụ thể OZ 439 có tác dụng ngăn chặn sự trưởng thành của giao bào/hình thành giao tử và tác động lên sự tạo thoa trùng, lumefantrine làm suy giảm sự phát triển KSTSR trong cơ thể muỗi, và NPC 1161B có tác dụng ngăn chặn phát triển thoa trùng. Một số thuốc có sẵn trong danh mục thuốc sốt rét hiện nay như pyronaridine và atovaquone thì ngoài đích tác động là giai đoạn trong máu, chúng có thể tác động thêm tới giai đoạn trong gan và giai đoạn hữu tính trong chu kỳ phát triển KSTSR

Ông Tim Wells, trưởng ban khoa học của MMV, phát biểu: “các khám phá này là then chốt trong việc giúp lựa chọn và kết hợp những phân tử thế hệ tiếp theo để kế tục liệu pháp thuốc phối hợp với artemisinin và sẽ giúp hướng tới thanh toán bệnh sốt rét. Khi dữ liệu hoàn chỉnh chúng ta sẽ có một mốc chuẩn để đánh giá những phân tử thuốc mới ” .

Tóm tắt tác động của đa số thuốc sốt rét trong chu kỳ phát triển của Plasmodium ở ba giai đoạn chính: tại gan, trong máu, trong muỗi. Thuốc ngăn chặn sự phát triển các thể KSTSR đặc trưng cho mỗi giai đoạn được liệt kê trong hộp tương ứng. Biểu tượng ngôi sao nhấn mạnh những thuốc trong phác đồ phối hợp artemisinin chính: xanh lá cây, coartem; đỏ, pyramax; cam, euartesim, xanh da trời, ASAQ.

P.QLKH - ĐT

Nguồn: One step closer to blocking the transmission of malaria 21/2/2012. Plos Medicine